Truyện cổ tích và nỗi sợ hãi của trẻ!!
Những
truyện cổ tích xưa rất xưa chứa đựng
chi tiết kinh dị khiến nhiều bà mẹ lo lắng. Nhưng truyện cổ tích như một thể loại văn học
dân gian tồn tại lâu đời, mang trong mình những bài học hiền hậu cho dù chi tiết
mang tính biểu tượng của chúng có đôi khi cho cảm tưởng đáng sợ đến thế nào đi
chăng nữa.
Gần
đây, các bà mẹ xôn xao, lo lắng về một số
những truyện cổ tích rất xưa rồi, có chứa đựng những chi tiết kinh dị, gây hãi
sợ cho người nghe truyện cổ tích,
thậm chí cả cho chính những người đọc hay kể chúng cho trẻ nghe.
Và
từng có không ít ý kiến cho rằng, tất cả những chi tiết đó cần phải được sửa lại.
Tôi
có đôi chút suy nghĩ khác về vấn đề này, bắt đầu từ khái niệm: tâm lý lứa tuổi.
Tâm lý của đứa trẻ từ 0 đến 3 tuổi đã rất khác với đứa trẻ từ 3 tuổi trở lên,
và lại càng vô cùng khác với tâm lý của một người lớn khi tiếp nhận một câu
chuyện bất kỳ.
Truyện cổ tích là thể loại văn học
dân gian mà kho tàng văn học của nước nào cũng có. Và kỳ lạ, những mẩu truyen co tich lại thật nhiều. Từ
hình ảnh những con sói, con hổ ác ăn thịt người đến mụ phù thủy ăn thịt trẻ em,
mụ dì ghẻ – hoàng hậu bắt bác thợ săn giết công chúa nhỏ…
Thậm
chí, cả những câu chuyện rất buồn rất sợ sau này của Andersen cũng được coi là truyện cổ tích mang tính nhân văn
cao, là nền tảng cho những giá trị đạo đức của những đứa trẻ đang học làm người.
Như
vậy, vấn đề không chắc đã là ở những câu chuyện mà vấn đề là truyện nào đọc cho
lứa tuổi nào?
truyện cổ tích mang trong mình thật nhiều điều kì
diệu.
Với
trẻ nhỏ từ 0 đến 3 tuổi – hãy thận trọng lựa chọn câu chuyện để kể cho chúng. Những
nỗi sợ của trẻ ở lứa tuổi này khá nhiều và chúng liên quan đến bất kỳ sự thay đổi
nào của môi trường xung quanh và của người thân nhất của chúng là mẹ.
Thậm
chí, Chỉ cần các bà mẹ cao giọng hơn bình thường, bé đã rất sợ rồi. Những bài
thơ có vần điệu êm ái, những mẩu truyện cổ tích về con thỏ con mèo được
đọc lên ngân nga như tiếng ru, tiếng đưa nôi đưa võng… sẽ hợp với lứa tuổi này
hơn cả. Vì thế, trẻ dưới 3 tuổi, mẹ không nên vội đọc
truyện cổ tích dài có tình tiết lắt léo, thắt mở nút…
cho con.
Bé
hiểu được phần nào và hiểu theo cách của chúng, nhưng những tình tiết gây kịch
tích dù nhỏ nhất và đơn giản nhất chứ chưa cần đến chi tiết “kinh dị”, thậm
chí, có thể chỉ là “bóng tối” hay “một ngày mẹ không có nhà”… đều sẽ trở thành
áp lực đối với tâm lý bé mà sau đó trẻ sẽ ám ảnh khá lâu.
Với
lứa tuổi từ 3 trở lên – truyen co tich
đã có thể phức tạp hơn. Bé bắt đầu học được cách tư duy hình tượng. Ví dụ như,
khi nói đến Mẹ thì trẻ không tiếp nhận như người mẹ cụ thể của mình nữa mà đã
hiểu là một người mẹ nói chung…
Vì
thế mà cách tư duy cũng sẽ phong phú hơn, không lấy mình làm trung tâm nữa,
thoát ra được nỗi sợ đơn thuần khi bé vẫn tự coi mình là nhân vật chính. Tuy vậy
mẹ có thể đợi khi bé lớn hơn, độ 3 tuổi rưỡi, 4 tuổi, để bắt đầu cho bé làm
quen với những chi tiết “sợ” trong truyện cổ tích Cô bé quàng khăn đỏ
khi sói nuốt chửng hai bà cháu, Tấm Cám
với những việc làm “kỳ lạ” của cả Cám và Tấm, rồi những chiếc bánh rán bị cáo
ăn thịt, bà chúa Tuyết thổi khí lạnh vào làm đứa trẻ đóng băng…
Nỗi
sợ thì em bé nào cũng có!! Bé càng trải nghiệm nhiều, càng nhiều tuổi thì nỗi sợ
có vẻ lại mang hình hài rõ rệt hơn. Đó cũng là lý do mà, khi người lớn xem truyen co tich“Tấm Cám”
lại thấy hoảng sợ hơn cả trẻ con vì những hành động Cám và Tấm thực hiện hiện
ra rõ rệt, mang đậm chất “cái ác” qua góc nhìn đầy trải nghiệm của người lớn.
Những
chi tiết “ác” và những nhân vật phản diện được đẩy lên độc ác đến tận cùng
trong các truyện cổ tích thực ra luôn mang tính
biểu tượng cao. Chúng luôn có một ý nghĩa về đạo đức – qua việc cái ác, người
ác bị trừng phạt nặng nề để nói được về sự trung thực, dũng cảm, công bằng và
thậm chí, cả về lòng nhân hậu nữa.
Ngược
lại, có những chi tiết mà người lớn không để ý, không thấy sợ, đôi khi lại gây
nỗi sợ lớn hơn cho trẻ. Ví dụ, chú bé tí hon rơi vào bụng sói tối đen. Trẻ con,
với trí tưởng tượng của mình, sẽ cùng nhân vật “phiêu lưu” trong bóng tối của bụng
sói.
Thế
nhưng, nếu như cứ “bảo vệ” trẻ khỏi tất cả các chi tiết đáng sợ lại đồng nghĩa
với việc trẻ không học được bai hoc cuoc song gì lớn lao hơn trong video truyen co tich ngoài những cây
cỏ hoa lá, các muông thú hiền hậu. Trẻ phải được học giải quyết các vấn đề của
mình, kể cả nỗi sợ, bằng niềm tin, người tốt, người tử tế sẽ chiến thắng dù phải
trải qua vất vả, nguy hiểm, sợ hãi.
Đó
là chưa kể chúng ta sẽ phá vỡ tính logic của câu chuyện, khiến trẻ em cũng mất
phương hướng trong khi chúng đang ở độ tuổi tư duy có tính logic cao và thẳng.
Vì thế này mà thế kia. Nếu thế này thì chắc chắn sẽ thế kia…
Có
thể do, một trong những mục đích của truyen co tich trong việc nuôi dạy trẻ
là giúp cho việc hình thành được ở trẻ mong muốn làm việc thiện, học tính sáng
tạo khi giải quyết các vấn đề. Sự mong muốn ấy, việc thử nghiệm sáng tạo ấy chỉ
có thể xuất hiện khi câu chuyện có cao trào, có những thách thức, những khó
khăn và cả nỗi sợ.
Thông
thường, trong cấu trúc truyện cổ tíchViệt Nam
luôn có 3 phần: phần 1 là sự bất hạnh nào đó xảy ra, phần 2 là cách mà nhân vật
chống lại với thế lực xấu và phần 3 là những thế lực tốt đẹp hỗ trợ nhân vật
chính. Phần 3 chính là phần đem lại cho trẻ sự tự tin vào sức mạnh của mình.
Người muốn làm việc tốt, việc thiện luôn gặp may mắn và được giúp đỡ.
Cấu
trúc rõ ràng như vậy, đứa trẻ chiến thắng được hầu hết nỗi sợ hãi và tin chắc
vào một đoạn kết tốt lành. Không phải ngẫu nhiên mà trẻ con sẵn sàng nghe
truyện cổ tích
mà nghe đi nghe lại một câu chuyện
cổ cho dù nó không được thay đổi tình tiết một chút nào.
Đây
là lúc trẻ bắt đầu tìm ra được ranh giới giữa thế giới thực của mình và thế giới
cổ tích mà trước đó chúng còn đang mơ hồ. Khi trẻ đạt tới 6 – 7 tuổi, các video truyen co tich đối với bé đã thực sự xuất hiện những bai hoc cuoc song, ý nghĩa rõ ràng và
hoàn toàn không có nhầm lẫn giữa hiện thực và thế giới cổ tích nữa.
Một
điều quan trọng nữa là, dù thế nào đi chăng nữa, hãy tin vào… truyện cổ tích! Nếu bạn đã lớn, hẳn bạn
có thể quên cảm xúc ngày bé của mình khi đọc những câu chuyện cổ thế nào. Bạn
đã từng tin, đã từng hồi hộp lo lắng cho nhân vật chính và đã từng cùng nhân vật
chính chống lại cái ác thế nào.
Cuối
cùng, người tốt, người nhân hậu sẽ thắng. Đứa trẻ tin vào điều đó – niềm tin mà
người lớn càng lớn càng giảm dần đi. Tất cả những tiểu tiết kỳ quặc đáng sợ như
cô Tấm dội nước sôi vào Cám, làm mắm cho dì ghẻ ăn – đều dường như lu mờ hoàn
toàn trước hình ảnh đẹp của cô Tấm với những câu ca ngân nga lưu trong nỗi nhớ
thật lâu như: “Bống bống bang bang, lên ăn cơm vàng cơm bạc nhà ta… hay “Thị ơi
thị rụng bị bà, bà để bà ngửi chứ bà không ăn”.
Những
chi tiết ngày bé chưa hiểu lắm thì khi lớn lên, hiểu ra, cũng chỉ còn là một kỷ
niệm nhè nhẹ đáng yêu của tuổi thơ mà không gây bất kỳ sự tổn thương nào cho
tâm lý trẻ – tôi nhấn mạnh, với những đứa trẻ bình thường không có bệnh lý, tâm
bệnh.
Một
chút kỹ năng
Các
mẩu truyện cổ tích,
cho dù có cuốn sách trên tay, theo thiển ý của tôi, bố mẹ vẫn nên kể nhiều hơn
là đọc hay có thể cho bé xem truyen co tich
qua các video truyen co tich.
Giọng
kể lúc trầm lúc bổng, lúc nhẹ nhàng lúc khẩn trương của mẹ, của bố, kết hợp với
câu hỏi tương tác dành cho con, sẽ làm nên một câu chuyện hợp với khả năng tiếp
nhận của trẻ.
Trong
khi kể, người mẹ sẽ hình thành một cảm nhận dựa trên trực giác của người mẹ khó
có thể nào sai, đoạn nào con sợ, đoạn nào con thấy thú vị cần nhấn mạnh, và
phát triển. Bạn có thể đề nghị trẻ kể tiếp hoặc đặt câu hỏi đố bé đoán xem tiếp
tục sẽ thế nào.
Bạn
sẽ ngay lập tức hiểu được, thực sự bé sợ cái gì và không sợ cái gì. Bạn sẽ ngạc
nhiên vì những lo lắng của mình đôi khi không có căn cứ!
Cách
đọc truyện cổ tích như thế đem lại
cho mẹ sự tự tin, rằng những chi tiết “ác”, “kinh dị” hẳn chưa chắc đã được/ bị
tiếp nhận như người lớn phân tích.
Tôi
vẫn muốn nhìn truyện cổ tích
như một thể loại văn học dân gian tồn tại lâu đời, mang trong mình những bài học
hiền hậu cho dù chi tiết mang tính biểu tượng của chúng có đôi khi cho cảm tưởng
đáng sợ đến thế nào đi chăng nữa.
Xin
đừng sửa bất kỳ một mẩu truyện cổ tích nào.
Chủ đề dành cho mẹ và bé.
nghe nhạc :
0 nhận xét:
Đăng nhận xét